موقعیت و پیشینه تاریخی بخش کدکن)

بخش کدکن با مساحت 878 کیلومتر مربع و با جمعیت 13147 نفر و3233 خانوار در شمال غربی شهرستان تربت حیدریه , درعرض جغرافیائی35 درجه و 19 دقیقه تا 35 درجه و 38 دقیقه و در طول جعرافیائی 57 درجه و 58 دقیقه تا 59 درجه واقع گردیده و ارتفاع بخش از سطح دریا 1900 متر میباشد که از سمت شرق به بخش جلگه رخ , از جنوب به بخش بایگ واز سمت شمال وغرب به بخش میان جلگه شهرستان نیشابور منتهی می گردد .

بخش کدکن از نظر طبیعی به دو قسمت هموار و جلگه ای و کوهستانی و مرتفع تقسیم می شود. همه قسمت های بخش در محدوده آبریز دشت نیشابور قرار دارد و شیب در تمام بخش به سمت دشت نیشابور می باشد.بخش کدکن در دامنه شمالی قله چهل تن به ارتفاع 3013 متر قرار دارد. این قله در لهجه محلی ملکوه (ملکان) گفته می شود. قله از شهر به زیبایی هر چه تمام دیده می شود. تعادل آب و هوایی در این منطقه ناشی از کوهستان و خاصه قله ملکوه است.قله و دیواره های سنگی ان خط الراس تقسیم اب بین دشت نیشابور و حوزه ابریز کویر نمک است. در جنوب قله روستای زیبای رود معجن و بخش بایگ تربت حیدریه و در قسمت جنوب غربی ان بخش کوهسرخ کاشمر و روستای نامق قرار دارد که از روی قله به خوبی دیده می شوند.

نمایی از جبهه شمالی قله ملکوه (چهل تن ) از محل چشمه پونه در تاریخ جمعه18 شهریور 1390 عکس از محمد تاجیک در راه صعود به قله

بخشداری درسال 1318 تاسیس گردیده ودر حال حاضر بخش دارای هفده روستا و دو دهستان بنامهای کدکن و رقیچه می باشد . دهستان کدکن شامل : روستاهای دافی , اسفیز , برس و تلخ بخش . دهستان رقیچه شامل : روستاهای رقیچه , حاج بیگی , عبد آباد , دهمنار , نصرت آباد, ترقی , پنگی , حصار یزدان , چولانک , کته تلخ , چینگ کلاغ , نوزه و داوریه می با شند .این بخش از توابع شهرستان تربت حیدریه می باشد.

در سال 1367 تعداد 35 روستا از شمال بخش جدا و به شهرستان نیشابور ملحق گردیدو نیز در همان سال تعداد 6 روستا از شرق بخش جدا و به شهرستان فریمان ملحق ودر سال 1376 تعداد 43 روستا از بخش منتزع و بخش جدید جلگه رخ در شهرستان تربت حیدریه را تشکیل دادند.

مرکز بخش شهر کدکن می باشد که با جمعیت 3504 نفر و با 897 خانوار در فاصله 75 کیلومتری تربت حیدریه و 140 کیلومتری مشهد مقدس و 60 کیلومتری شهر نیشابور واقع گردیده است .شهر کدکن در ارتفاع 1885 متری از سطح دریای ازاد و در طول جغرافیایی 58 درجه و 52 دقیقه و 42 ثانیه شرقی و 35 درجه و 35 دقیقه و 4 ثانیه عرض شمالی قرار دارد.

بخش کدکن در سال 1385 دارای 12193 نفر جمعیت بوده که 6004 نفر مرد و 6189 نفر زن بوده اند.مردم به زبا ن فارسی و لهجه نیشابوری صحبت می کنند.

آثار باستانی کشف شده در محل حکایت از سابقه قبل از اسلام کدکن دارد . بعد از اسلام نیز کدکن مهد تمدن و فرهنگ بوده وافراد صاحب نامی همچون کریم الشرق کدکنی , تاج الدین علی کدکنی , نورالدین منشی کدکنی ومیرزا شفیع کدکنی داشته که در دوران سلجوقیان , خوارزمشاهیان و صفویان دارای مشاغل سپهسالاری , وزارت و صاحب دیوانی بوده اند و نیز عارفانی همچون شیخ ابراهیم عطار نیشابوری و پسرش شیخ فریدالدین عطار نیشابوری , شیخ حیدر و سلسله أی به نام خلوی از این منطقه برخاسته اند و از جمله اندیشمندان و فرهیختگان معاصر کدکن میتوان از فخر الشعرای کدکنی , میرزای خاوری , شیخ میرزا محمد شفیع کدکنی , شیخ هادی کدکنی و دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی و… نام برد و همچنین مسجد , ایوان , قبره , سرداب و نیز تعدادی سنگ قبر مربوط به قرون دهم تا سیزدهم برروی تپه أی در مرکز شهر کدکن از رونق بازار علم و ارشاد در آن دوران حکایت می کند و و جود عارفانی بنام خلوی الکبروی سبب این رونق بوده است .

آب و هوای بخش :

بخش کدکن از لحاظ آب و هوایی جزء مناطق معتدل و سرد استان به شمار می رود و متوسط بارندگی سالیانه حدود 280 میلیمتر میباشد.حداقل درجه حرارت در فصل زمستان تا 18_ درجه در بعضی از سالهاگزارش شده است0 بارندگی در بخش بصورت باران , برف و تگرگ است که معمولا در روستاهای کوهپایه أی بخش (اسفیز, دافی , برس , حاج بیگی و شهر کدکن ) نسبت به سایر روستاها و خصوصا روستاهای شکسته سیاه بیشتر بوده و دمای هوا در روستاهای شکسته سیاه معمولا بالاتر ازسایر بخش می باشد0

جاذبه های توریستی و گردشگری:

آب و هوای معتدل کوهستانی با باغستانهای فراوان آلو و آلوچه و تابستانهای خنک و فرح بخش شهر کدکن و نیز قله مُلکوه (کوه چهل تن ) با ارتفاع 3013 متر که همه ساله میزبان کوهنوردانی از نقاط مختلف کشور میباشد و نیز آبشار طبیعی روستای دافی و دره یوزا روستای بُرس و ارگ روستای رقیچه از جاذبه های مهم گردشگر بخش میباشد .

مزار امام زادگان عبد الله و علاءالدین و نیز مزار تاریخی شیخ حیدر و آثار باستانی دوره سلجوقیان با مساجد باستانی و...و همچنین برخی آثار باستانی در روستاها منجمله عبد آباد و برس از مظاهر مهم تاریخی میباشند.

وضعیت اشتغال و اقتصادی بخش

عمدترین فعالیت اهالی کشاورزی و دامداری می باشد , بخش دارای: 5 رودخانه دائمی و 2 رودخانه فصلی و 143رشته قنات و 46 حلقه چاه عمیق می باشد .

سالانه حدود 12هزار هکتار از اراضی بصورت آبی و دیم زیر کشت محصولات عمده أی همچون گندم , جو , چغندر قند , حبوبات و… می باشد 0حدود 400 هکتارباغات الو , آلوچه , سیب و…

و حدود 45 هزار راس گوسفند و بز , 700 راس گاو , 15 واحد مرغداری با ظرفیت 230 هزار قطعه جوجه ریزی , 10 واحد پروار بندی ,1000 کندو عسل و دو ایستگاه پرورش ماهی در بخش وجود دارد .280 دار قالی و قالیچه با حدود 3000متر مربع تولیدسالیانه و950 نفرمردوزن شاغل در این بخش میباشند

تعداد کار گاههای صنایع دستی 5 مورد شامل:

تولید گل مصنوعی , سبد گل , صنایع دستی و تزئینی می باشد که 30 نفر اشتغالزایی داشته است.

معدن سنگ سادات واقع در روستای تلخ بخش از بزرگترین و معروفترین معادن سنگ ساختمانی استان میباشد که 60 نفر اشتغال زائی دارد .

وضعیت آموزش و پرورش بخش

در حال حاضر اداره آموزش و پرورش منطقه کدکن با 380 نفر فرهنگی و کادر اداری در 39 واحد آموزشی با 2694 ‌دانش آموز ( در مقطع ابتدایی 1535 دانش آموز , مقطع راهنمایی 843 دانش آموز , مقطع متوسطه 273 دانش آموز و پیش دانشگاهی 43 (دانش آموز ) فعالیت دارد .اداره اموزش و پرورش کدکن پس از اداره آموزش و پرورش نوخندان درگز در بین 47 منطقه و ناحیه و شهرستان خراسان رضوی دومین اداره کوچک و کم جمعیت است.

وضعیت راههای سطح بخش

آسفالته 43 کیلومتر , شوسه 34 کیلومتر و خاکی 109 کیلومتر می باشد درحال حاضرزیر سازی و آماده آسفالت هم 23 کیلومتر . کیفیت راههای ارتباطی بخش نامطلوب که اکثر رودخانه ها در مسیر راههای بدون آبنما و پل می باشد که با توجه به کوهستانی بودن منطقه در مواقع بارندگی وراه افتادن سیل . ارتباط تمامی روستاها به مرکز بخش و شهرستان قطع می گردد و اکثر راههای روستایی خاکی و بدون ابنیه فنی میباشند

وضعیت بهداشتی موجود در بخش

یک مرکز بهداشتی و درمانی در شهر کدکن و 10 خانه بهداشت در سطح بخش وجود دارد که خانه بهداشت تلخ بخش , دافی , اسفیز و برس زیر نظر مرکز بهداشتی درمانی کدکن .خانه بهداشت حاج بیگی , رقیچه , نصرت آباد و پنگی زیر نظر مرکز بهداشتی درمانی رباط سنگ از بخش جلگه رخ و خانه بهداشت نوزه زیر نظر مرکز بهداشتی درمانی سرهنگ از بخش رخ میباشند که این پراکندگی نظارت و خارج از تقسیمات کشوری همیشه مشکلاتی را در پی داشته است .

تعداد مساجد, تکایای و مکانهای مذهبی بخش

در بخش کدکن 44 مسجدو8 حسینیه و همچنین 2 امام زاده در شهر کدکن و یک امام زاده در حصاریزدان و یک امام زاده در روستای عبد آباد و تعدادی مزار و پیر وجود دارد 0

ادارات و نهادهای موجود بخش

1- کتابخانه عمومی 2- مرکز مخابرات1000 شماره أی 3- نانوایی شهری 4 باب و روستایی 8 باب 4- اداره آموزش و پرورش 5- شهر داری 6- مرکز جها کشاورزی 7- شرکت تعاونی 8- دفتر پست 9- مرکز بهداشتی ودرمانی 10- بخشداری 11- حوزه بسیج 12- بخش انتظامی 13 -بانک کشاورزی 14- بانک صادرات 15 – پست دامپزشکی 16- دایره برق 17- اداره آبفای شهر کدکن .

قابلیتهای بخش

با توجه به مستعد بودن منطقه کدکن در بخش معدن از جمله معادن سنگ ساختمانی,نمک و گچ می توان با سرمایه گذاری , ایجاد اشتغال نمود.

در بخش کشاورزی نیز می توان با احیای قنوات و چاههای کشاورزی و همچنین با توجه به تولیدات باغستانهای آلو و آلوچه میتوان با ایجاد کار خانه کمپوت سازی و احداث کار خانه کبریت سازی , باعث رونق منطقه شد